Łańcuch dostaw to termin bardzo plastyczny. Wyobraźmy sobie, że łańcuch to pewna ciągłość, składająca się z połączonych ze sobą ogniw, w których każdy element jest ważny, a wręcz niezbędny do utrzymania całej sekwencji. Udało się? Zatem, tak naprawdę, mamy już podstawowe pojęcie o tym, czego będzie dotyczyć ten wpis.
Wspólnie zagłębimy się w rozważaniach na temat definicji łańcucha dostaw (czy istnieje ta jedyna?), poznamy jego elementy (rzeczone ogniwa), prześledzimy rodzaje. Żeby lepiej zapamiętać, przyjrzymy się przykładowemu łańcuchowi dostaw oraz wyzwaniom, które powstają w ich obrębie, podczas procesów zarządzania. Zapraszamy do lektury!
Czym jest łańcuch dostaw?
Łańcuch dostaw jest rozległym procesem, który obejmuje wiele działań. Z tego względu trudno, wręcz niemożliwym jest, by znaleźć jeden właściwy opis zawierający w sobie istotę całego zjawiska. Jedni badacze traktują łańcuch dostaw jako proces powstania finalnego produktu, inni wskazują zarządzanie procesem tworzenia końcowego produktu jako dominujący czynnik, który powinien być trzonem definicji. Jeszcze kolejni podnoszą kwestię sprawowania kontroli nad sekwencją działań w łańcuchu dostaw do rangi koncepcji lub nawet filozofii. My, w celu uproszczenia, proponujemy proponujemy praktyczne podejście do definicji łańcucha dostaw.
Pamiętacie te połączone ze sobą ogniwa, wspomniane powyżej, a tworzące w efekcie sieć powiązań? To właśnie to! W najprostszej postaci przyjmijmy trzy elementy składowe:
- przedsiębiorstwo produkcyjne,
- dostawcy,
- odbiorcy (klienci).
To trzy główne, elementarne pierścienie przykładowego łańcucha. Są oczywiście i bardziej skomplikowane, dłuższe ciągi, zbudowane z trzech dodatkowych ogniw:
- „dostawców dostawców”
- „klientów klientów”
oraz grup firm obsługujących przedsiębiorstwa z zakresu informatycznego, marketingowego, logistycznego i finansowego.
Zapamiętajmy dodatkowo, że pomiędzy wymienionymi częściami składowymi występuje wymiana informacji, surowców i środków pieniężnych, a bez tego przepływu integralność łańcucha nie zaistnieje. Do priorytetów wszystkich działań łańcucha dostaw należy gwarancja sprawnego przepływu surowców i produktów, materiałów oraz usług.
Elementy łańcucha dostaw
Łańcuch produkcyjny w przedsiębiorstwie definiuje referencyjny model SCOR (po ang. Supply Chain Operations Reference Model), wyodrębniający pięć głównych procesów opisujących łańcuch dostaw, od momentu planowania produkcji aż do czasu dostarczenia gotowego dobra do klienta. Obejmuje też obsługę posprzedażową, związaną ze zwrotami wadliwych produktów. Do elementów łańcucha dostaw w modelu SCOR należą:
1) PLANOWANIE – polega na doskonaleniu działań związanych z zaopatrzeniem, produkcją oraz dostawami, ze szczególnym uwzględnieniem wiedzy na temat posiadanej puli zasobów oraz bieżącego popytu,
2) ZAOPATRZENIE – dotyczy procesów wyboru dostawców, zamawiania surowców oraz zarządzania źródłami dostaw,
3) WYTWARZANIE – skupia się na produkcji zamówionych dóbr z posiadanych surowców, pakowania gotowych produktów do wysyłki oraz przygotowania planu dystrybucji,
4) DYSTRYBUCJA – obejmuje porządkowanie zamówień, magazynowanie, wysyłkę i dostarczenie do odbiorcy, także (w razie potrzeby) montaż gotowych wyrobów u klienta,
5) ZWROT – koncentruje się na działaniach wspierających klientów występujących po dostawie. Bardzo ważny element w efektywnym zarządzaniu łańcuchem dostaw, dobrze wdrożony minimalizuje potencjalne pogorszenie relacji z klientem. Polega na stworzeniu odbiorcy możliwości oddania produktu niespełniającego wymagań jakościowych, wadliwego czy przeterminowanego.
Rodzaje łańcuchów dostaw
Myśląc o rodzajach łańcucha dostaw, zastanówmy się jakie czynniki na nie wpływają. Znaczną rolę odgrywają tu:
- charakterystyka produktu,
- podaż,
- popyt,
- konkurencja w branży.
Koncentrując się na tych wskaźnikach, wyróżnijmy trzy główne rodzaje łańcuchów dostaw, mianowicie:
Wyszczuplony (lub odchudzony) rodzaj łańcucha dostaw (LEAN)
stosowany w przypadku produktów standardowych, posiadających nieprzerwany i prosty do przewidzenia popyt. Podstawową metodą tej strategii jest redukcja („odchudzanie”) niepotrzebnych procesów, zarówno logistycznych jak i produkcyjnych. To działanie cechuje się dużą orientacją na koszty – cel to minimalizacja kosztów wewnętrznych operacji, dzięki temu możliwa jest obniżka ceny końcowej produktu. W praktyce oznacza to dokładną obserwację całego łańcucha i ciągłe poszukiwanie rozwiązań, które eliminują niepotrzebne kroki w procesie produkcyjnym, tj. zbędny transport, zaleganie produktów w magazynie, prawdopodobieństwo wystąpienia błędów czy zbędne procedury,
Zwinny rodzaj łańcucha dostaw (AGILE)
stosowany w przypadku produktów niestandardowych, atrakcyjnych czasowo i podyktowanych przez trendy. Podstawową metodą tej strategii agile jest szybka reakcja na popyt (po ang. agile oznacza zwinny, sprawny), a zatem działania w jej obszarze polegają przede wszystkim na dostarczeniu klientowi pożądanego produktu w możliwie najkrótszym czasie, po niezwłocznym przeprowadzeniu analizy potrzeb i aktualnych tendencji. Takie działania pozwalają na uniknięcie strat wynikających z produkcji towarów (już) zbędnych oraz związanych z późniejszym magazynowaniem nadwyżek.
Wyszczuplono-zwinny, tzw. hybrydowy rodzaj łańcucha dostaw (LEAGILE)
łączy jednocześnie wizje wyszczuplonego (LEAN), jak i zwinnego (AGILE) łańcucha dostaw. Duża część przedsiębiorstw funkcjonuje w oparciu o tę strategię z jednej strony pilnując kwestii redukcji zbędnych kosztów dla swoich standardowych produktów, a z drugiej wprowadzając produkty niestandardowe, mające krótki cykl życia. Te z kolei wymagają sprawnego zarządzania, a równocześnie odpowiadają trendom, a więc życzeniom (i marzeniom) klientów.
Decyzja o tym, który rodzaj łańcucha dostaw jest odpowiedni do danego przedsiębiorstwa to bardzo ważny proces stanowiący niemałe wyzwanie dla specjalistów logistyki. Dokonanie dobrego wyboru to satysfakcja i zadowolenie klienta, z produktu jak i jego ceny końcowej.
Przykład łańcucha dostaw
Początek standardowego, podstawowego łańcucha dostaw zaczyna się z chwilą pozyskania potrzebnego do produkcji surowca. Następnie zostaje on dostarczony do producenta, który przerabia go zmieniając w końcowe dobro. Warto uświadomić sobie, że na każdym etapie przetwarzania produkt wzbogaca się o kolejne wartości, zwiększające jego jakość. Kolejno, wyrób kierowany jest do dystrybutora zajmującego się sprzedażą do miejsca docelowego i ewentualnego transportu do magazynu. Transakcja końcowa odbywa się to za pomocą sprzedaży bezpośredniej w sklepie stacjonarnym oraz pośredniej – np. w sklepie internetowym (działalność e-commerce). Klient nabywa gotowy produkt, cykl łańcucha dostaw kończy się. Jeżeli odbiorca jest usatysfakcjonowany faktem zakupu danego dobra, to generuje popyt i cały proces zaczyna się od nowa.
Zarządzanie łańcuchem dostaw – wyzwania
Łańcuchy dostaw mogą być proste, złożone tylko z kilku ogniw, o czym była mowa powyżej, ale mogą być też wieloelementowe, gdzie sieć dostawców i klientów jest bardzo skomplikowana. Taka sytuacja rodzi wiele wyzwań, definiowanych też jako niebezpieczeństwo czy zagrożenie, które podzielimy na dwie kategorie.
Zewnętrzne wyzwania w zarządzaniu łańcuchem dostaw:
- wojna, terroryzm,
- klęski żywiołowe: powodzie, susze, pożary, trzęsienia ziemi,
- wahania popytu,
- konkurencja,
- kurs walut.
Wewnętrzne wyzwania w zarządzaniu łańcuchem dostaw:
- problemy finansowe,
- problemy kadrowe,
- awarie,
- wypadki,
- brak koordynacji działań w sytuacji kryzysowej, chaos.
Pojęcie ryzyka jest integralną częścią działalności każdego łańcucha dostaw. Głównym zadaniem specjalistów zarządzających ryzykiem i wyzwaniami jest ich redukcja poprzez jak najlepszy dostęp do informacji pomiędzy partnerami biznesowymi, a przez to wzrost zaufania do siebie. Efektywny przepływ dóbr i obniżenie jego kosztów jest możliwe tylko w sytuacji, kiedy połączenia między poszczególnymi ogniwami łańcucha są mocne i trwałe.
Dzięki stałej obserwacji i analizowaniu zmian, które dzieją się w pojedynczych obszarach łańcuchów dostaw oraz elastyczności, możliwa jest szybka reakcja w kontekście stale zmieniającego się otoczenia oraz osiągnięcie sukcesu przez przedsiębiorstwo na rynku globalnym.
Sprawdź: Gospodarka magazynowa – 7 sposobów na efektywne zarządzanie magazynem
Zielony łańcuch dostaw – podsumowanie
W obecnych czasach, temat łańcucha dostaw jest bardzo ważny w koncepcji zielonej logistyki. Coraz większa świadomość ekologiczna wywiera coraz większy wpływ na optymalizację działań logistycznych w taki sposób, by ich wpływ na środowisko naturalne był jak najmniej szkodliwy.
Obok minimalizowania emisji CO2 czy zmniejszenia ilości pustych przejazdów, duży nacisk kładzie się także na inne proekologiczne modyfikacje. Należą do nich np. stosowanie opakowań z materiałów nadających się do ponownego przetworzenia, zastąpienie papierowych faktur na rzecz tych generowanych elektronicznie, rozważne gospodarowanie odpadami. Częściej wykorzystuje się samochody elektryczne (lub hybrydowe) przy transporcie, by ograniczyć ślad węglowy, optymalizuje się trasy, którymi przebiega ruch (w celu ograniczenia zużycia paliwa), eksponuje zasady zrównoważonego rozwoju na każdym etapie procesów logistycznych czy też wprowadza technologię litowo-jonową do wózków widłowych.
Konkludując, sprawne zarządzanie łańcuchem dostaw dotyczy sposobu, w jaki przedsiębiorcy kierują przepływem towarów. To wszystkie kroki niezbędne do przekształcania nieprzetworzonych surowców w gotowe produkty i usługi. Obejmuje planowanie i zarządzanie działaniami związanymi z zaopatrzeniem, produkcją, magazynowaniem oraz sprawowaniem kontroli nad dystrybucją, a od kilkunastu lat dotyczy też nierozerwalnie tematu ekologii, w tym odpowiedzialności za środowisko naturalne.